Vesti iz sveta astronomije...

Istorija broja Pi (π)

http://www.astronomija.org.rs/nauka/12070-istorija-broja-pi

https://t.co/mwuWv4BUmk

A P O D...

SPIRAL - prethodnica Burana i spejs šatlova (5)

http://www.astronomija.org.rs/istorija-70162/12074-spiral-prethodnica-burana-i-spejs-satlova-5

Mart mjesec zime i proljeća

Mjesec ožujak (marač, mart) je dobio naziv po najvećem Rimskom bogu, bogu rata Marsu (Marte, Martius). Nešto manje od tri tisuće godina u prošlosti bio je to prvi mjesec u godini. Prema legendi bog rata bio je otac Romula, osnivača Rima, a samim time je Marte bio i „otac“ Rimske imperije i naroda te mu je tako pripala čast da se po njemu nazove prvi mjesec u godini.



Tijekom izmjena i uporabe različitih kalendara mart je uvijek zadržao svoje vremensko trajanje od 31 dan. Zanimljivo je spomenuti kako se na prostoru današnje Velike Britanije Nova godina na prvi dan marta slavila sve do ne tako davne 1752.

Mart je mjesec u kojem završava zima i počinje proljeće. U Istri mart se još naziva i marač, marč, marc. Označava prevrtljiv i (vremenski) varljiv mjesec. Uzrečicu „čuvaj se marčenog Sunca“ često ćemo čuti od naših starijih a kad prođu tri slijeda olujnih marčenih bura znamo da se vrijeme stabilizira te krećemo prema ljetnim vrućinama.

Mart je započeo hladnoćom, oborinama i sivilom ali je i pokazao prve prave proljetne dane. Kako vrijeme bude odmicalo postajati će sve toplije a koloritni pejzaži te povećani broj kukaca označiti će početak novog buđenja biljnog i životinjskog svijeta. Pripazite na vremenske ekstreme jer martovski dani znaju biti potpune suprotnosti. I dok nam jedan dan trebaju zimske jakne već dan nakon toga ne bi bilo naodmet razmisliti o kremi za sunčanje u slučaju dužeg izlaganja svjetlosti naše zvijezde. U današnje vrijeme mart je ponajviše poznat po tome što se osmog dana u mjesecu diljem planeta slavi Dan žena.



Autor: Marino Tumpić

https://t.co/1fj3FzleFC

A P O D...

Zašto je značajan Stiven Hoking

Stiven Hoking je u toku svog dugog radnog veka decenijama dominirao i usmeravao teorijski rad o relativnosti, crnim rupama, i kosmologiji vrlo ranog svemira (kako je on to sam zvao).



Od njegovih rezultata treba istaći tri:

PRVO, njegov rani rad šezdesetih sa Rodžerom Penrouzom (Roger Penrose), kada su matematički čisto razjasnili pod kojim uslovima početak našeg svemira ili kraj urušavanja masivne zvezde u crnu rupu moraju da budu stanja beskonačne gustine. To je ukazalo u kom pravcu možemo da tražimo objašnjenje koje izbegava takve apsurdne zaključke.

DRUGO, njegovo neočekivano otkriće da crne rupe isparavaju i nestaju. To takozvano Hokingovo zračenje na još uvek misteriozan način povezuje koncepte prostora i vremena sa mikroskopskom kvatnom fizikom i makroskopskom termodinamikom. U skorije vreme drugi fizičari su formulisali akustički analog takvog procesa, i možda došli do njegove eksperimentalne provere.

TREĆE, Hoking i Džim Hartl (James Hartle) su formulisali hipotetički, vrlo atraktivan model za nastanak našeg svemira koji se širi iz kvantne fluktuacije vakuma, model donekle fizički sličan radioaktivnosti atomskog jezgra. Iako tehnički suviše jednostavna da opiše svu kompleksnost poznatog svemira, njihova ideja je tako čvrsto ugrađena u osnovne principe fizike da je i dalje u prisutna i zabeležena, u očekivanju svoje naredne reinkarnacije.

Uz to Stiven Hoking je otvorio novo polje u teorijskoj fizici kada je kao paradoks reformulisao sliku Hokingovog zračenja kao proces u kome dolazi do gubitka informacije. “Šum na vezi” pretvara koherentne rečenice u besmislen niz zvukova ili slova, ali kako je to moguće u slučaju crnih rupa koje izgledaju jednako proste kao elementarne čestice? U toj, sada vrlo aktivnoj oblasti, presecaju se danas tehnike i koncepti relativnosti, kvantne teorije, teorije struna, termodinamike, i novonastale kvantne teorije informacija.

U ranim godinama Hokingov rad su karakterisali matematička strogost, jasnoća, i virtuoznost. Poslednjih decenija njegove ideje su bile više hipotetičke, ali uvek interesantne. Njegov metod je uvek bio geometrijski i matematički čist. Voleo je da pravi jake, dramatične iskaze, često kao kontrast nečemu što se verovalo da je tačno. Napravio je i nekoliko grešaka, koje je, ako se radilo o konceptima teško prihvatao, a ako se radilo o matematici povlačio bez reči. Po svedočenju bliskih saradnika bio je tvrdoglaviji i uporniji od mazge a imao je kažu, priličan, sarkastičan osećaj za humor.

Njegova fraza “ne može se na sever sa severnog pola” ostala je kao efektno, slikovito objašnjenje geometrijske prirode vremena i nemogućnosti da se kaže šta je bilo “pre Velikog praska.”

Hokingove oblasti rada bile su relativnost, crne rupe, i svemir kada je bio milijarde i miljarde puta manji nego sada. Ništa od toga nema praktičnih primena, a sa mogućim izuzetkom Hokingovog zračenja verovatno ništa neće imati direktnu eksperimentalnu proveru. Ali njegova razmatranja su nas uvek odvodila na onu daleku granicu u kojoj je Anri Poenkare video najveću vrednost astronomije: da ljudski um u ograničenom telu može da shvati neizmerno.

Hokingova borba se njegovim medicinskim stanjem je bila herojska. Treba reći da pored njegove ogromne volje (“nikad ne odustani”), veliku ulogu su odigrali njegova porodica i bliski saradnici koji su mu godinama pomagali da prevaziđe svoja fizička ograničenja, a poslednjih decenija i uticajni fizičari koji su preko privatnih fondacija osigurali da Hoking 24 sata na dan ima pomoć i negu.



Autor: Milan Mijić

https://t.co/CEeg6T3vYC

A P O D...

SPIRAL - prethodnica Burana i spejs šatlova (6)

http://www.astronomija.org.rs/istorija-70162/12085-spiral-prethodnica-burana-i-spejs-satlova-6

Nova misija za Sunce: Vruće karte za vruće ljubitelje Sunca

http://www.astronomija.org.rs/misije/12087-nova-misija-za-sunce-vruce-karte-za-vruce-ljubitelje-sunca

https://t.co/O6BYuApPHd

A P O D...

Otkriven par crnih rupa u galaksiji NGC 3393

Okrivanje crnih rupa u jezgrima galaksija je postala skoro svakodnevna pojava. Međutim otkrivanje parova crnih rupa u jezgrima galaksija se ne dešava često.

Svemirska rendgenska opservatorija Čandra je 2011. godine pronašla par supermasivnih crnih rupa u spiralnoj galaksiji NGC 3393, u sazvežđu Hidra, na relativno bliskoj udaljenosti, od oko 160 miliona svetlosnih godina. Ove crne rupe mogu biti nusprodukt spajanja dve galaksije različitih veličina pre milijardu ili više godina. Rastojanje između njih je samo 490 svetlosnih godina,

Dokazi za postojanje ovog para supermasivnih crnih rupa u spiralnoj galaksiji dolaze sa NASA-e svemirske rendgenske opservatorije Čandra.


Glavna slika galaksije je kompozitna. Nastala je od Čandrine fotografije napravljene pomoću X-zraka (plavo) i optičke fotografije sa svemirskog teleskopa Habla (zlatna). Kvadratić označava centralni region NGC 3993, koji samo Čandra vidi.

Difuzna plava emisija na velikoj slici je od vrućeg gasa u blizini centra NGC 3393 i prikazuje niskoenergetske rentgenske zrake. Kvadratić prikazuje visoko enerentgenske zrake, uključujući emisiju iz gvožđa. Ova vrsta emisije karakteristična je za rastuće crne rupe koje su u velikoj meri zaklonjene prašinom i gasom.



Dva odvojena vrha emisije rendgenskih zraka se jasno vide u kvadratiću. Ova dva izvora su crne rupe koje rastu dok gas pada prema njima i postaje vreliji, generišući pri tom emisiju rendgenskih zraka. Zatamnjeni regioni oko obe crne rupe blokiraju obilne količine optičkog i ultraljubičastog svetla proizvedenog u drugim materijalima.

Objektivne procene mase obe crne rupe još nisu dostupne. Zapažanja pokazuju da im je pojedinačna masa oko milion puta veća od mase Sunca.

Izvor: Chandra
http://chandra.si.edu/photo/2011/n3393/

Autor: Miša Bracić

https://t.co/BVZmYhB098

A P O D...

https://t.co/urxTklpBiQ

A P O D...

Kako će kompanije reagovati na Trampovu privatizaciju MKS-a

http://www.astronomija.org.rs/misije/iss/12114-kako-ce-kompanije-reagovati-na-trampovu-privatizaciju-mks-a

https://t.co/ulPQDCNmHV

A P O D...

SPIRAL - prethodnica Burana i spejs šatlova (8)

http://www.astronomija.org.rs/istorija-70162/12117-spiral-prethodnica-burana-i-spejs-satlova-8

Prvi let astronauta na privatnom kosmičkom brodu "Dragon" planiran aprila 2019.

http://www.astronomija.org.rs/dogaaji/12118-prvi-let-astronauta-na-privatnom-kosmickom-brodu-dragon-planiran-aprila-2019

https://t.co/16zNxCo7ex

A P O D...

ALMA otkriva unutrašnju mrežu vlakana u zvezdanom porodilištu


Slika 1. Veoma zanimljiv i neobičan deo čuvene Orionove magline, oblasti u kojoj se rađaju nove zvezde. Grupa plavo – belih zvezda u levom delu slike predstavlja Orionov Trapez, otvoreno zvezdano jato mladih vrelih zvezda starih svega par miliona godina. Credit: ESO/H. Drass/ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/A. Hacar

Novi podaci dobijeni posmatranjima teleskopskim nizom ALMA kao i drugim teleskopima nam donose do sada neviđeni, zapanjujući snimak mreže vlakana unutar Orionove magline. Iako su pomenuti detalji prikazani na slici vrućom crvenom bojom, u stvarnosti predstavljaju toliko hladnu sredinu da su je astronomi morali posmatrati teleskopima kakav je ALMA.

Prikazana zanimljiva i neobična slika predstavlja deo čuvene Orionove magline, tačnije oblasti u kojoj se rađaju nove zvezde i koji je od Zemlje udaljena nekih 1350 svetlosnih godina. Posmatranja pomenutim ALMA milimetarskim/submilimetarskim nizom zajedno sa trideset – metarskim IRAM teleskopom predstavljeni crvenom bojom su kombinovani u mozaik u nama bliskijoj infracrvenoj svetlosti posmatranu HAVK-I instrumentom ESO-ovog Veoma Velikog Teleskopa (plava boja na slici). Sjajne plavo – bele zvezde u gornjem levom uglu predstavljaju poznati Trapez (otvoreno zvezdano jato) sačinjen od mladih vrelih zvezda starih svega nekoliko miliona godina.

Tanana končasta struktura na slici predstavlja pramenove hladnog gasa i koja se stoga jedino može uočiti teleskopom u milimetarskom/submilimetarskom opsegu elektromagnetnog zračenja. Navedenu strukturu nemožemo posmatrati niti u vidljivoj svetlosti niti u infracrvenoj oblasti što praktično znači da je ALMA jedini instrument koji astronomima stoji na raspolaganju u cilju proučavanja. Gas, koji je jedva uočljiv i hladan postepeno se pod uticajem saopstvene gravitacije sažima i sve jače sabija dok ne nastane protozvezda, predhodnica buduće zvezde.

Istraživači uključeni u sakupljanju podatke iz kojih je načinjen snimak su proučavali pramenove gasa sa namerom da otkriju njihovu strukturu i povezanost sa maglinom. Koristeći se ALMA teleskopom, pokušali su da uoče tragove diazenylium[1] gasa. Tokom sprovedenog istraživanja, uočena je mreža načinjena od ukupno 55 gasna pramena.

Maglina Orion predstavlja planeti Zemlji najbliže izdašno zvezdano porodilište i prava je prilika za astronome da prouče najsićušnije detalje kako bi stekli što bolji uvid u rani period evolutivnog razvoja zvezda, odnosno kada su mlade zvezde stare svega par miliona godina.

Slika kombinuje ukupno 296 pojedinačnih skupova podataka dobijenih teleskopima ALMA i IRAM što sve zajedno predstavlja najdetaljniji mozaik neke oblasti u kojoj se stvaraju zvezde do sada u visokoj rezoluciji i koji zahvata područje elektromagnetnog spektra sve do milimetarskih talasnih dužina.

Prevod i adaptacija: Kočmaroš Laslo 01.04.2018.

Izvor
https://public.nrao.edu/news/2018-alma-image-orion-web/

[1] Neorganski katjon N2H+ koji je značajan za astronomiju kao prvi uočeni jon posmatran u nekom međuzvezdanom oblaku. Kasnije je ponovo uočavan u raznim međuzvezdanim sredinama i kao takav je postao veoma koristan jer daje astronomima informaciju o stepenu jonizacije posmatranog gasnog oblaka i o hemijskim reakcijama koje se odvijaju pri čemu predstavlja marker za neke druge molekule koje bi inače veoma teško mogli uočiti (kao što je molekul azota, N2 na primer).

https://t.co/5IlYrqAfBR

A P O D...

https://t.co/CpXFXfkf6m

A P O D...

https://t.co/djchxiniDJ

A P O D...

Kineska svemirska postaja pala u vode Tihog oceana

Nakon šest i pol godina u orbiti

Prva kineska svemirska postaja Tiangong-1 lansirana 29. septembra 2011. dezintegrirana je u višim slojevima atmosfere ponedjeljak 02. aprila 2018., sat i petnaest minuta nakon ponoći po našem vremenu. Pojedini manji dijelovi koji su preživjeli vatreni povratak pali su u vode južnog dijela Tihog oceana bez da su pričinili ikakovu štetu ljudima ili imovini. Tijekom svoje aktivne uloge u Zemljinoj orbiti na nju su pristala dva pilotirana svemirska broda i jedan nepilotirani brod u automatskom režimu.

Od 2016. na ovamo u medijima se moglo pročitati kako je Tiangong-1 potpuno izvan kontrole Kontrole misije, no iz kineskih izvora dobijali smo i oprečne izjave. Danas je sigurno kako kinezi u zadnjim trenucima misije Tiangong-1 nisu njome mogli upravljati te je letjelica nekontrolirano ušla u svoje posljednje tjedne, dane i sate leta. Upravljana jedino gravitacijom uz „asistenciju“ svemirskog vremena i statističkom vjerojatnošću na kraju su njezini ostaci potonuli u vode Tihog oceana. Da se sudbina poigrala drugačije to se moglo dogoditi bilo gdje između 43° sjeverne i 43° južne geografske širine. Teorijski gledano dijelovi Tiangonga-1 mogli su pasti i u južne dijelove Jadrana. Dapače, proračuni putanje učinjeni svega nekoliko sati prije dezintegracije pokazivali su prolaske nad Europom. Da je kojim slučajem Tiangong-1 ostao u orbiti još samo tri kruga oko Zemlje upravo bi se to bilo i dogodilo a mi bi sa naših prostora vidjeli posljednje sekunde i raspad postaje.


Poseta Stanici: Tiangong-1 i Shenzhou-9

Objekti u Zemljinoj niskoj orbiti kreću se brzinom od 28.000km/h (skoro osam kilometara u sekundi!) a pri takvim parametrima tamo bi trebali ostati zauvijek. Zbog djelovanja svemirskog vremena (Sunčev vjetar), rijetkih ali ipak prisutnih čestica i atoma atmosfere dolazi do njihova „sudaranja“ sa tehničkim artefaktima što ih malo po malo usporava i prevodi na nižu putanju. Svakim kilometrom niže visine leta stvar se sve više potencira i pakleni krug može se spriječiti samo korištenjem raketnih motora za podizanje visine leta. Ukoliko to nije moguće na 200-240km visine (ovisno o volumenskim gabaritima letjelice) dolazi do točke bez povratka. Gubljenje visine tada postaje ubrzano a kraj blizu. Na poslijetku, negdje oko Karmanove linije usljed velike brzine, trenja, ionizacije dolazi do konačnog raspada letjelica. Njihove ostatke u takvim situacijama noću možemo vidjeti kao sjajne zvijezde padalice.


Zona pada

Na našem smo portalu u više navrata pisali i davali upute kako vidjeti prolazak prve kineske svemirske postaje na zvjezdanom nebu iznad naših krajeva. Tiangong-1 pripada prvoj „plus“ generaciji svemirskih postaja. Njezina je masa bila 8.506kg, dužina 10,4m, najveći promjer 3,35m uz dva fotonaponska panela dimenzija po 3,1x10m te 15m3 prostora pod pritiskom za rad i boravak astronauta.

Autor: Marino Tumpić

Mesijeov maraton 2018 - PROGRAM

http://www.astronomija.org.rs/mesije/12131-mesijeov-maraton-2018-program

 https://t.co/WwT58ytKXm

 A P O D...