Vesti iz sveta astronomije...

Vrelo srce kvazara 3C273

Naučnici su izvršili spoj teleskopa na Zemlji i u vasioni kako bi saznali da je temperatura ovog čuvenog kavazara viša od 10 triliona stepeni! To je toliko visoka temperatura da se predhodno smatralo da je nemoguća.




Kombinujući signale dobijene radio-teleskopima na Zemlji i iz svemira efektivno dobijamo teleskop prečnika od gotovo neverovatnih osam prečnika planete Zemlje. Takav teleskop je omogućio naučnicima da po prvi put steknu uvid u fine detalje posmatranjima u radio opsegu elektromagnetnog zračenja kvazara 3C273. Navedeni astrofizički objekat je prvi kvazar koji smo pronašli i predstavlja ujedno i najsjajniji od svih do sada otkrivenih kvazara. Saznanja do kojih smo došli tokom proučavanja jeste zaprepašćujuća moć prirode u pogledu narušavanja teorijske gornje granice temperature. Kovalev Juri Jurevič, Ковалев Юрий Юрьевич sa Instututa za fiziku Lebedev (Moskva, Ruska federacija) izjavljuje početkom 2016-te godine da je temperatura jezgra kvazara viša od deset hiljada milijardi stepeni! Svakako da ovako visoka temperatura koja daleko premašuje sva do sada teorijska predviđanja predstavlja veliki izazov za fizičare kako bi dali objašnjenje pojava vezanih za jezgro kvazara a na osnovu našeg shvatanja mehanizama zračenja relativističkih mlazeva, dalje navodi Kovalev.

Nešto kasnije, krajem marta iste godine sa Instituta Maks Plank (Minhen, Nemačka) ukazuju na sledeći problem vezan za kvazare. Supermasivne crne rupe čija je masa milionima i milijardama puta veća od Sunca se nalazi u centru svake galaksije i one mogu do pojave snažnih mlazeva materije i čiji sjaj često prevazilizi ukupan sjaj svih zvezda u dotičnoj galaksiji. Problem je u tome što postoji gornja moguća granica sjaja nekog mlaza a ograničava ih interakcija vrelih elektrona i njihovog zračenja. Naime, kada tempratura elektrona pređe približno sto milijardi stepeni, tada ti elektroni stupaju u interakciju sa sopstvenim X – zračenjem što dovodi do brzog snižavanja temperature elektrona.

Ali da naglasimo još jednom: kvazar 3C273 nas je potpuno iznenadio, njegova temperatura je mnogo viša nego što smo smatrali da je tako nešto u opšte i moguće u prirodi.

Kako bi došli do pomenutih novih rezultata, međunarodni tim astronoma je upotrebio RadioAstron [1], Ruski istraživački satelit [2] lansiran 2011-te godine i njegov radio teleskop prečnika deset metara. RadioAstron je ono što astronomi nazivaju "interferometar Zemlja – vasiona", Earth – to – space interferometer. Drugačije rečeno, više radio teleskopa na tlu planete Zemlje je povezan sa RadioAstron-om kako bi se dobili posmatrački rezultati koje bi bilo nemoguće dobiti jednim instrumentom. Pomenuti interferometar se na Zemlji sastoji od sto metarskog radio teleskopa Efelsberg, zatim od sto i deset metarskog teleskopa Green Bank kao i tri stotine metarskog Arecibo Observatory i Veoma velikog niza, Very Large Array.

Interferometar Zemlja – vasiona omogućuje najvišu rezoluciju ikada postignutu u astronomiji, hiljadama puta višu od kosmičkog teleskopa Habl, u navodu tima astronoma.

Neverovatno visoka temperatura nije bila jedino iznenađenje koje nam je priredio kvazar 3C273. Istraživači okupljeni oko RadioAstron-a su otkrili jedan efekat koji nije bio uočen na vangalaktičkim objektima sve do tada. Naime, snimci 3C273 su pokazale da kvazar sadrži izvesnu podstrukturu a snimljena je zahvaljujući tome što elektromagnetni talasi prolaze kroz retku međuzvezdanu materiju unutar naše Galaksije na putu ka nama. Majkl Džonson iz Centra za astrofiziku Harvard – Smitsonijan, Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (CfA) i vodeći istraživač u timu koja se bavio navedenim problemom prolaska zračenja kroz međuzvezdani prostor pruža pojašnjenje pomenute pojave. Kao što plamen sveće deluje izobličen usled prolaska zraka svetlosti kroz uskovitlani topli vazduh iznad plamena, tako i turbulentna plazma unutar Mlečnog puta izobličuje izgled udaljenih asstrofizičkih izvora u koje spadaju i kvazari. Kvazi stelarni objekti su toliko kompaktni da do sada nije bilo mguće videti ih izobličene. Zadivljujuća rezolucija RadioAstron-a nam omogućuje da razumemo fiziku sredina u ekstremnim uslovima kakvi vladaju u okolini super masivnih crnih rupa udaljenih galaksija kao i difuznu plazmu koja je vrlo prisutna unutar naše Galaksija.

Prevod i adaptacija: Laslo Kočmaroš, 22.12.2017.

[1] Međunarodni dugobazični interferometarski projekat kojim rukovodi astronautički centar Instituta za fiziku Lebedev (Moskva, Ruska federacija)

[2] Vasionski brod Spektr-R, Спектр-Р konstruisan od strane НПО Лавочкин

Tesla Roadster uskoro kreće ka Marsu

Crveni auto na putu prema crvenom planetu

Na prostorima „brdovitog Balkana“ još uvijek u prvim objavama informativnih emisija pratimo „životno važne“ rasprave o tome je li poneki brežuljak ili komadić mora s ove ili one strane granice i tko je „čiji“, tko su nam roditelji ili gdje su nam bili preci za vrijeme ovog ili onog rata. Istovremeno, u svijetu koji cijeni znanje imaju pametnijeg i znatno zanimljivijeg posla.



Početkom naredne godine SpaceX će lansirati raketu Falcon Heavy, najjaču raketu današnjice na planeti. Radi se o monstrumu čija startna masa iznosi gotovo milijun i pol kilograma, visine je nešto preko sedamdeset metara. Sastoji se od tri raketna bloka (zapravo rakete) Falcon 9 sa kapacitetom da u nisku Zemljinu orbitu ponese koristan teret mase debelo preko šesdeset tona a prema Marsu gotovo sedamnaest tisuća kilograma! Dva ili čak sva tri raketna bloka moći će se ponovo koristiti u narednim misijama obzirom je SpaceX već „doktorirao“ na spašavanju raketnih blokova nakon lansiranja.

Kod prvog, testnog, lansiranja novih raketa malo je tko spreman u teretni prostor postaviti stotine milijuna ili milijarde eura vrijednu letjelicu. I to s razlogom, vjerojatnost da nešto pođe po zlu, da raketa eksplodira ili ne odradi svoj planirani posao veoma je velika. Tada se obično postavlja tkz „glupi teret“, volumensko-masena maketa opremljena tek telemetrijski važnom senzorikom.



Elonu Musku i ekipi iz SpaceX-a je takav pristup „dosadan“ pa su prvo lansiranje teškog sokola (Falcon Heavy) odlučili učiniti iznimno atraktivnim i medijski zanimljivim. U teretnom prostoru nalaziti će se crveni sportski roadster Tesla! Bude li sve proteklo po planu Tesla će se uputiti prema Marsu i zajedno sa crvenim planetom orbitirati oko Sunca. To je pravi primjer entuzijazma i inventivnosti u pristupu znanosti i tehnologijama. Uskoro će cijeli svijet pričati o automobilu Tesla „na“ Marsu. Kakva li je to samo besplatna reklama i informacijska udica za mlade ljude željne karijere u istraživanju i osvajanju svemira.

Kad Tesla uđe u svoju planiranu orbitu sa Marsom tamo će ostati milijunima godina. Jednog dalekog dana taj Tesla Roadster će postati pravi svemirski muzej ljudske inventivnosti i naših nastojanja da ne ostanemo zauvijek u kolijevci, kako je to proročanski rekao K.E. Ciolkovski prije više od stotinu godina. Nažalost, postoje velike šanse da se mi ovdje i tada budemo nadglasavali i mlatili oko toga je li Nikola Tesla „naš ili njihov“.



Autor: Marino Tumpić

https://t.co/xLqjFRArZ6

A P O D...

Betlehemska zvijezda

Božić, Isusovo rođenje i zvijezda repatica

Ma kakav bio naš odnos ili stav prema Bibliji i onome što je u njoj zapisano, priča o Isusovom rođenju, sjajnoj zvijezdi repatici koja je pastirima, kraljevima i narodu navijestila taj događaj, nije nas mimoišao.



Astronomi, povijesničari ali i ne samo oni tražili su Betlehemsku zvijezdu. Iznenadna pojava markantne nebeske pojave (događaja) nije mogla proći nezapaženo u povijesnim spisima.

No stvar nije tako jednostavna. Problemi počinju još i prije početka potrage. Je li Isus bio stvarna ličnost? Ako je točan datum i godina njegova rođenja i nisu poznati. Religijski su zapisi oprečni. Vratimo se na Betlehemsku zvijezdu, što je ona? Uvriježeno je mišljenje kako se radilo o raskošnoj kometi na nebu. No vrijedni i pedantni promatrači iz Kine, Arabije, Rimskog carstva u to vrijeme nisu ništa takvog zabilježili! Moguće da se radilo o eksploziji supernove zvijezde čiji je sjaj tijekom kratkog vremena bio iznimno markantan na nebu?! No ni o tome nema zapisa te i ta mogućnost otpada. Danas smo u tehnološkoj mogućnosti provjeravati nebeske objekte i „vratiti vrijeme“ odnosno znati točno što se s njima događalo u prošlosti – nema takvog događaja. Možda se radilo o okultaciji (prekrivanju) Jupitera Mjesecom 17. aprila 6. P.N.E. u zviježđu Ovna koji je simbol Judeje. Simbolika bi odgovarala no ne i vrijeme tijekom dana kada se to dogodilo. U deset sati prije podne zvijezde se ne vide! Nadalje, markantne su i rijetke konjunkcije sjajnih planeta (bliski prividni susret na nebu). Jedna takva konjunkcija Venere i Jupitera dogodila se 17. juna 2. P.N.E. Postoji još niz sličnih nebeskih događanja i pojava no nijedan od njih nije „baš toliko“ markantan da bi bio prepoznat kao nepobitan dan naviještenja rođenja Isusovog. Pa ipak, što se to moglo na nebu iznad današnjeg Bliskog istoka dogoditi a da izbjegne pažljivom oku i zapisu starih astronoma i kroničara? Čini se kako bi jedan od prihvatljivih odgovora na to pitanje bio kako je noćno nebo poput snažne munje rasvijetlila pojava vatrene kugle (meteor čiji sjaj može biti i veći od sjaja punog Mjeseca). Takav događaj ostaje upamćen u sjećanjima očevidaca, pojava je lokalnog karaktera i vidljiva u krugu od dvjestotinjak kilometara pri vedrom vremenu a istovremeno bi ona izbjegla pogledima i olovkama vrijednih ondašnjih bilježnika nebeskih događanja.

Kako god bilo, danas je Badnjak. Ma koje god boje i oblika bila vaša zvijezda vodilja ostavite (bar danas i sutra) brige i probleme i uživajte sa Vašim najmilijima pod zvijezdanim nebom Božića..



Autor: Marino Tumpić

Koliko košta boca šampanjca, vode ili pak jabuka u svemiru?

Cijena je papreno visoka

Predstojeće blagdane i praznike većina će nas nazdraviti i čašicom šampanjca. Ovisno o proizvođaču i kvaliteti cijene boce šampanjca kreću se od skromnih desetak kuna pa do astronomskih vrijednosti. Zamislimo na trenutak da Božić i/ili Novu godinu imamo priliku dočekati kao astronauti u svemiru. Kolika je tamo cijena boce šampanjca?!



Kilogram mase transportirati u svemir jako je zahtjevno i skupo. Cijena samog lansiranja jednog kilograma mase u svemir načelno se kreće oko 10.000 USD, ovisno o raketi ona može biti nešto niža ili višlja. Zdravica čak i najjeftinijeg šampanjca u svemiru tako bi u konačnici koštala isto koliko i dvije-tri godine star automobil srednje klase.

Čaša vode od dva decilitra koju popijemo „gratis“ uz jutarnju kavu u svemiru košta 2.000 USD. Za preporučenu dnevnu količinu vode od dvije do četiri litre koju, ovisno o tjelesnoj aktivnosti, trebamo na dnevnoj razini unjeti u organizam na zemlji bi mogli kupiti omanji stan. Dodamo li tome i masu obroka dolazimo do podatka kako puko unošenje tekućine i hrane u organizam astronauta dnevno košta koliko i prosječni stan od šesdesetak kvadrata u našem podneblju. Ne zaboravite svakog dana pojesti i nešto od voća, jabuke su iznimno ukusne i zdrav. Komad u svemiru samo 999.99 USD. Živjeli i dobar tek!



Autor: Marino Tumpić

Kosmički zraci (part II)

http://www.astronomija.org.rs/nauka/fizika/11842-kosmicki-zraci-part-ii

https://t.co/FC6jYeVqzO

A P O D...

Najniža i najviša moguća temperatura



Entropija predstavlja deo energije koji nije raspoloživ kako bi se izvršio neki rad. Prostije rečeno, entropija je mera uređenosti bilo kakvog oblika materije. Što je materija uređenija, to je entropija niža. Gledano u svetlu zakona termodinamike, u prirodi je nemoguće da se bilo šta nama poznato dogodi, neki proces na primer koji bi temperaturu doveo na apsolutnu nulu. Bilo kakav događaj u prirodi dovodi samo do porasta entropije, odnosno ona nemože biti snižena i doći na minimalnu vrednost. Apsolutnu nulu obično iskazujemo kao nulu na Kelvinovoj temperaturnoj skali i iznosi -273,15°Celzijusove skale ili -459,67° Farenhajtove skale.

Naučnici su uspeli da dostignu izuzetno niske vrednosti temperature, gotovo da je to apsolutna nula. Brojčano iskazano, dostigli su sto piko Kelvina ili 10-10 Kelvina ali kao što je rečeno apsolutnu nulu nije moguće dostići na osnovu naših dosadašnjih saznanja. Istraživači su zapazili neke osobine materije koje se pojavljuju kada se približimo toj temperaturi kao što je super provodnost, na primer.

Gore iznesene činjenice u vezi najniže temperature su opšte poznate širokom krugu ljudi ali ono što je manje poznato jeste da postoji i najviša temperatura, takozvana Plankova temperatura.

Plankova i maksimalna temperatura

Nula na Plankovoj temperaturnoj skali je jednaka apsolutnoj nuli dok je jedinica Plankova temperatura i svaka druga temperatura je samo njen decimalni deo. Na današnjem nivou saznanja, fizika kojom pojmimo prirodu postoji do 1,416833(85) X 1032 Kelvina. Na temperaturama iznad navedene vrednosti, fizika nije u stanju da predvidi pojave u prirodi, odnosno zakoni fizike prestaju da važe.

Inače, za razliku od najniže moguće temperature, među naučnicima nepostoji potpuno slaganje u vezi kosmoloških modela i predpostavlja se da će bolje poznavanje vasione u kojoj živimo dovesti i do spoznaje o još višim temperaturama nego što je to trenutno.

Na osnovu trenutno dostupnih informacija, najviša dostignuta temperatura na Zemlji u laboratorijskim uslovima iznosi oko 5,5 triliona Kelvina, odnosno reda veličine 1012 Kelvina. Astronomska posmatranja kvazara pokazuju temperaturu višu od deset triliona stepeni, red više od one u laboratoriji. Obe navedene temperature su tek jedan zanemarljivi deo Plankove temperature i koja je reda 1032 Kelvina.

Izvor teksta i ilustracije:

https://www.zmescience.com/other/minimum-and-maximum-temperatures-043294/

Dodatak na tekst:

Temperaturna skala od najniže do najviše vrednosti (I deo):


Temperaturna skala od najniže do najviše vrednosti (II deo):

CAESAR i 'Dragonfly' – finalisti za sledeću Nasinu misiju

http://www.astronomija.org.rs/misije/11844-caesar-i-dragonfly-finalisti-za-sledecu-nasinu-misiju

https://t.co/fO8oShoPAy

A P O D...

O tri lansiranja u istom danu, "Tesli" na vrhu Maskovog raketnog kolosa i otopljavanju rusko-ukrajinskih kosmičkih odnosa

http://www.astronomija.org.rs/dogaaji/11845-o-tri-lansiranja-u-istom-danu-tesli-na-vrhu-maskovog-raketnog-kolosa-i-otopljavanju-rusko-ukrajinskih-kosmickih-odnosa

https://t.co/0sBB50A1Py

A P O D...

Meteori - zvijezde padalice

Noću, na nebu posutom zvijezdama, moguće je zapaziti mnoštvo zanimljivih pojava prolaska meteora ili, kako se to u narodu naziva, pojavu zvijezda padalica. Staro je vjerovanje kako će se onome tko tada poželi neku želju ona i ispuniti, s druge strane naši stariji vjerovali su i kako tada duša nekog umrlog odlazi na nebo.



Zvijezde padalice ustvari predstavljaju nebeske pojave koje se događaju u Zemljinoj atmosferi prilikom prolaska komadića međuplanetarne materije kroz nju kada usljed velikih brzina dolazi do ionizacije i pojave brzog i kratkotrajnog svijetlog traga.Pojava svijetlog traga se zove meteor (od grčkog meteoron sto znači "zračna pojava").U bezzračnom prostoru tijela određene veličine i sastava, koja se ne mogu vidjeti optičkim, vizualnim putem jer su suviše mala i koja kruže oko Sunca nazivaju se meteoroidi.Onog trenutka kada, krećući se oko Sunca, Zemlja presiječe putanju meteoroida on ulazi u Zemljinu atmosferu, sagorjeva i pri tome emitira svjetlost koju mi vidimo na nebu "među zvijezdama" a samu pojavu nazivamo - meteor.

Ako je meteoroidno tijelo bilo veliko te ako nije u potpunosti sagorjelo u Zemljinoj atmosferi, ono pada na Zemlju prouzročivši na njoj ožiljak u vidu kratera određene veličine. Takvo nebesko tijelo koje padne na površinu Zemlje naziva se meteorit. Godišnje na našu planetu padne oko 20 000 tona (!) meteorskog materijala ali najvećim delom u vidu fine prašine koja se ne vidi golom okom.

Da bi se lakse proučavali, meteori se dijele po pripadnosti određenom meteorskom potoku ili roju. Meterski potok, sama riječ kaže, predstavlja skupinu meteoroida, elipsastog izgleda u prostoru, koja kruži oko Sunca, a meteorski roj predstavlja zbijeni skup meteorskih tijela koji se također kreće oko naše zvijezde, dakle potoci su više prostorno razasuti dok su u rojevima meteoroidi zbijeni.

Kada Zemlja na svojoj putanji oko Sunca presječe neki potok ili roj onda nam se zbog perspektive čini, kao da svi meteori dolaze iz jedne točke na nebu. Tu tačku nazivamo radijant (od latinskog radiare sto znači "zračiti"). U ovisnosti od toga u kom sazviježđu se nalazi radijant, meteorski potoci i rojevi dobijaju imena. Tako primjerice potoci koji imaju radijant u sazviježđu Perzeja nazivamo Perzeidi, iz sazviježđa Orion – Orionidi, iz Lava (Leo) Leonidi...

Meteori koji ne pripadaju ni jednom potoku ili roju nazivaju se sporadici, veoma sjajne meteore nazivamo bolidima, dok one izuzetno sjajne (ponekad sjajnije i od punog Meseca, mogu se vidjeti čak i danju!) koji zaparaju nebo (nekada ih prati i zvuk poput grmljavine!) nazivamo vatrene kugle.

Inače brzine ulaska meteora u Zemljinu atmosferu variraju od 11 km/s do 72 km/s u zavisnosti od brzine i smjera njihovog kretanja u odnosu na Zemlju neposredno pred koliziju. Vidljivi trag najvećeg broja meteora koji se lako mogu uočiti na noćnom nebu (to su meteoroidi veličine zrna graha ili manji) koji sagorijevanjem i ionizacijom okolne atmosfere tvore "zvijezdu padalicu" veličine više desetaka pa i stotina puta nego što je veličina prvobitnog tijela, nastaje negdje na visinama 130km od površine Zemlje. Trag prestaje negdje na visinama od 70km.

Komete ("zvezde repatice") prilikom prolaska kroz Sunčev sustav ostave dio svog materijala razasut na njihovoj putanji koji se kasnije grupira u meteorske potoke ili rojeve pod uticajem gravitacije okolnih nebeskih tijela (planeta, Sunca). Događa se da se kometa u cijelosti raspadne i tada se oformi meteorski potok koji sadrži puno meteorskog materijala tako da kada Zemlja prođe kroz njega promatrači na Zemlji uočavaju kako svake sekunde neki sjajni meteor zapara nebo.Takve su pojave meteorskih kiša veoma zanimljive ali i rijetke.

Ponekada, nekoliko puta tijekom jednog stoljeća dolazi do pojava meteorskih oluja, u tim situacijama za manje od sat vremena u Zemljinu atmosferu uleti i preko 50.000 meteora i nebo doslovce "gori" od svijetlećih tragova (1966. godine stanovnici SAD-a u samo 40 minuta vidjeli su preko 140.000 meteora!).

Meteorski materijal pretežno je kometskog i asteroidnog porijekla, no ima i dokaza kako su neki meteoriti, nađeni na Zemlji, porijeklom sa Marsa i Mjeseca.Prema boji svijetlećeg traga meteora možemo odrediti njegov kemijski sastav, a prema intenzitetu sjaja i njegovu masu.

Autor: Marino Tumpić

Rusi izgubili kontakt sa angolskim satelitom lansiranim sa Bajkonura

Mesec dana posle fijaska drugog lansiranja sa Vastočnog, ruska raketno-kosmička industrija je doživela još jedan veliki udarac. Izgubjen je kontakt sa prvim angolskim satelitom “Angosat-1” (AngoSat) lansiranog sa Bajkonura 26. decembra.

Taman sam pomislio da do isteka ove 2017. neću više pisati tekstove o ruskim kosmičkim neuspesima, kada je stigla vest iz “Roskosmosa” da je veza sa angolskim satelitom, lansiranim pre dva dana sa Bajkonura, izgubljena.

U planirano vreme, kaže se u izveštaju “Roskosmosa” objavljenom 27. decembra u 17:00 č, kosmički aparat “Angosat” je postavljen na predviđenu orbitu i počeo sa prenosom informacija. Međutim, posle izvesnog vremena, sa satelita su prestali da stižu telemetrijske informacije. Stručnjaci RKK “Energija”, gde je satelit proizveden, analiziraju primljene informacije radi odstranjenja problema, i u toku su radovi na obnavljanju komunikacija sa satelitom.

Satelit “Angosat-1” je lansiran 26. decembra 2017. u 22:00 č (po moskovskom vremenu) sa rampe broj 45 kosmodroma Bajkonur, pomoću rakete-nosača “Zenit-2SB”. Lansiranje je obavljeno bez problema, posle čega se od drugog stepena RN odvojio raketni blok “Fregata—SB” sa korisnim teretom – satelitom “Angosat”. Zatim je, shodno planiranom ciklogramu operacija, obavljeno nekoliko uključenja raketnog motora bloka “Fregata”. U 6:54 č, satelit je uspešno odvojen od raketnog bloka, što je objavljeno 27. decembra u 06:58 č.


Lansiranje prvog angolskog satelita – start RN “Zenit” sa Bajkonura

Prvi angolski satelit “Angosat” je proizveden u vodećoj ruskoj kosmičkoj organizaciji - RKK “Energija” – na osnovu ugovora potisanog sa Ministarstvom telekomunikacija i informacionih tehnologija Angole 2009. Projekat je ukupne vrednosti od oko 328 miliona dolara. Satelit (skupa sa nosačem) košta 252 miliona, 21 milion je koštala rezervacija pozicije na geostacionarnoj orbiti, dok su kontrolni centar i prateća infrastruktura u Luandi uz obuku 50 inženjera koštali 54 miliona dolara. Angola je od tri ruske državne banke za ovaj projekat dobila kredit od 278,5 miliona dolara, dok je lansiranje satelita bilo osigurano na 121 milion.

U projektu satelita primenjena su inovaciona rešenja koja su omogućila da se, za aparat mase 1647 kg, konstruiše dovoljno, kako se kaže u vesti “moćan” satelit. Elektroraketni motori satelita omogućavaju da se tokom dužeg vremena obavi formiranje konačne operativne orbite satelita posle njegovog odvajanja od raketnog bloka “Fregata” i da se vrše neophodne korekcije položaja satelita.

Prvobitno, zbog tenzija sa Ukrajinom, gde se proizvode rakete-nosači “Zenit” (iako se 80% njenih delova u stvari proizvodi u Rusiji), bilo je planirano korišćenje RN “Angara”, ali je zbog kašnjenja sa njenim ispitivanjima, odlučeno da se upotrebi jedna od dve poslednje rakete-nosača tipa “Zenit” koje se nalaze u Rusiji. Lansiranje je bilo planirano za vreme leta 2017, ali je zbog raznih okolnosti, odloženo za kraj ove godine.

Operativni vek satelita je 15 godina i trebao je da posluži poboljšanju interneta i radio i TV prenosa u Angoli i drugim afričkim državama. Međutim, iako se na satelitu nalazi toliko telekomunikacionih uređaja, veza sa njim je izgubljena!


Satelit “Angosat” na raketnom bloku “Fregata”

ta se desilo? Još uvek nije jasno, ali hajde da proanaliziramo operacije posle odvajanja gornjeg raketnog bloka “Fregata” od drugog stepena rakete-nosača “Zenit”. Odvajanje se odigralo 8 min i 37 sek posle poletanja sa Bajkonuram. Tada je “Fregata” sa satelitom dospela na početnu, privremnu orbitu visine 167 x 566 km, pod nagibom od 51,35o u odnosu na ekvator. Posle odvajanja, “Fregata” je naravila jedan i po krug oko Zemlje i u 23.13.57 č, kada je raketni blok bio u apogeju, uključen je njegov raketni motor. Prva korekcija je trajala gotovo osam minuta. Gotovo ispražnjeni rezervoar, smešten na dnu svežnja rezervoara raketnog bloka, je 37 sekundi kansije odbačen. Kao rezultat prvog manevra, “Fregata” je dospela na višu orbitu (282 x 4087 km), nešto smanjenog nagiba (50,45o). Zanimljivo, odvajanje rezervoara je registrovano i vizuelno, pomoću pratećih osmatračkih i kontrolnih sistema centra NIP-15 kod Usurijska na Dalekom istoku i ruske Akademije nauka smeštenim u Mongoliji.

Dva časa kasnije usledio je drugi orbitani manevar koji je trajao više od 11 minuta. Raketni blok “Fregata” sa “Angosatom” je dospeo na novu orbitu visine 341 x 36061 km, sa apogejom bliskim visini finalne geostacionarne orbite. Nagib orbite je dodatno smanjen, sada na 48,62o. Poslednji, treći manevar koji je trajao manje od devet minuta, bio je uglavnom namenjen poravnjanju perigeja sa apogejom i podešavanju nagiba orbite u odnosu na ekvator. Kada je ova operacija završena, dva minuta kasnije, u 06.54.43 č usledilo je odvajanje “Angosata” od raketnog bloka “Fregata”. Tada je od lansiranja proteklo gotovo devet časova!

Tipično, posle odvajanja korisnog tereta, “Fregata” ponovo pali svoj glavni motor i prelazi na takozvanu “orbitu sahrane” – gde u sledećim decenijama neće predstavljati opasnost za geostacionarne satelite.

Trajektorija kretanja satelita posle odvojanja od “Fregate” je takva da se on, po inerciji, kreće ka svojoj oprativnoj poziciji iznad ekvatora. Kada dospe do nje, onda primenom svojih raketnih mikro-motora, satelit obavlja fina podešavanja svojih orbitalnih parametara radi zauzimanja radnog položaja u prostoru odakle će moći da obavlja svoju funkciju – pružanje telekomunikacionih usluga iznad afričkog kontinenta.

Kao što smo naveli, manje od tri minuta posle odvajanja “Angosata”, na sajtu “Roskosmosa” je objavljeno da je satelit uspešno odvojen od raketnog bloka “Fregata”. Međutim, ubrzo posle toga pojavile su se informacije od anonimnih izvora da je, uprkos uspostavljanju veze sa kontrolnim centrom, kontakt sa satelitom izgubljen brzo posle njegovog odvajanja. “Iterfaks” je javio da je posle odvajanja sve izgledalo dobro i da je satelit je uključio sistem kontrole leta. Međutim, telemetrijski podaci su prestali da stižu za vreme otvaranja sunčevih panela. Kontrolori pokušavaju da obnove kontakt sa aparatom, navodi se u izveštaju “Interfaksa”, uz napomenu da je do problema moglo doći zbog kvara na komputeru satelita, ili problema u snabdevanju električnom energijom.

Prema podacima američkog sistema kontrole kosmičkog prostora NORAD, svi orbitalni parametri satelita “Angosat” izgledaju normalno. On se nalazi na orbiti visine 42314 x 42404 km, pod nagibom od 56,6o (istočne dužine) u odnosu na ekvator. Konačna orbita je 157 km iznad geostacionarne orbite, što znači da se satelit kreće zapadno u odnosu na površinu Zemlje za oko 2,5 stepeni na dan. Kao rezultat ovakve trajektorije kretanja, “Angosat” treba da stigne u svoju konačnu operativnu tačku za 17 dana.

Prema pisanju “Izvestije”, prvi i, za sada jedini radio-kontakt sa satelitom je trajao 42 minuta. To je bilo dovoljno da se potvrdi da je da “Angosat” uspešno kontroliše položaj u prostoru i da su se sunčevi paneli i antene rasklopile. U slučaju da se sunčevi paneli nisu raklopili, baterije mogu da napajaju sisteme satelita električnom energijom od 10 do 16 časova. Međutim, ukoliko su se sunčevi paneli uspešno rasklopili i ako sve u električnom sistemu funkcioniše, baterije će se “puniti” električnom energijom od sunčevih panela, tako da njihov kratk operativni život ne treba da bude problem. Po ponoći, 28. decembra “Izvestija” je javila da je kontakt sa satelitom po svemu sudeći izgubljen zbog kratkog spoja upravo u sistemu električnog napajanja.


Gornji deo sa raketnim blokom “Fregata” (vidi se njegov donji deo) i “Angosatom” (ne vidi se), pripaja se drugom steoenu RN “Zenit”

Ovo nije prvi put da u projektima RKK “Energija” ima problema. Na primer, 2015. je manje od godinu dana posle lansiranja izgubljen kontakt sa egipatskim sondažnim satelitom “Egipast-2” (EgypSat). Pored ovog, te 2015. pre vremena su prestala da rade još dva satelita izraeđnih u Rusiji – izraelski AMOS-5 i Južnoafrički “Kondor-E”. Ova dva satelita su proizvedena u vodećoj ruskoj kompaniji za projektovanje veštačkih satelita ISS “Rešetnjev”.

Istovremeno sa vestima o novom neuspehu ruske raketno-kosmičke tehnike, objavljena je i vest o ukoru krivaca gubitka satelita “Meteor” i još 18 propratnih malih kosmičkih aparata, posle drugog lansiranja sa novog kosmodroma Vastočnij krajem novembra. Na spisku je nekoliko visokopozicioniranih ljudi organizacija koje su učestvovale u projektovanju i razvoju sistema koji su doveli do neuspeha lansiranja sa Vastočnog. Spominju se i prvi ljudi “Lavočkina” i “Progresa” Sergej Lemeševski i Aleksandar Kirilin.

Sada, posle bojim se već izvesnog gubitka “Angosata”, biće formirana još jedna komisija koja će istražiti šta se desilo sa prvim angolskim sputnjikom. Uslediće novi ukori, sada ljudi u centralnoj ruskoj raketno-kosmičkog kompaniji RKK “Energija”.

Mnogo ukora i smena, ali veoma malo pozitivnih efekata. Agonija ruske kosmonautike se nastavlja.


Autor: Grujica Ivanović

https://t.co/8EQNeYIOZv

A P O D...

JunoCam science

http://www.astronomija.org.rs/misije/11849-junocam-science

https://t.co/ed4nxikI1s

A P O D...

Nova 2018!



Postoji šablon u dolasku nove godine kao i niz događaja i običaja koji se večno ponavljaju. Jedino je kalendar malo drugačiji, mada ne uvek. Tako su kalendari za sledeće godine 1901, 1907, 1918, 1923, 1934, 1945, 1951, 1962, 1973, 1979, 1990, 2001, 2007, 2018, 2029, 2035, 2046, 205, 2063, 2074, 2085, 2091, 210, 2114, 2125, 2131, međusobno potpuno isti.

Takođe isti put, istim redom oko sveta prelazi Nova godina. Ona pada, tačno u ponoć, na ostrvo Lime u državi Kiribati i zatim nastavlja da ide oko globusa s istoka na zapad i svuda stiže tačno u ponoć. A ta država Kiribati jako je zanimljiva za nas kontinentalce. Ona je razbacana na 33 atola po Tihom okeanu. Gledano po vodi širi se na 3,5 miliona kvadratnih kilometara, ali kopna ima samo 811 kvadratna kilometra. Kiribati su svet koji tone. Njena najviša planina niža je nebodera u nekom velikom modernom gradu. O Kiribatima i putovanju Nove godine pročitajte ovde.
http://www.astronomija.org.rs/vreme/11855-kako-putuje-nova-godina-i-kojim-putem-ide

Ako još niste poslali čestitke onima kojima to treba, evo šta kaže bon ton i pravopis.
http://www.astronomija.org.rs/182-zanimljivosti/9997-kako-se-pise-2

Inače Ljubinko Jovanović nam je poslao čestitku sa lepim željama. Evo čestitke:



A Nedeljko Marković muzičku čestitku. Poslušajte je:


A ovo je čestitka AD "Alfa"


Priča o 2018-toj će se nastaviti, a dotle PUNO USPEHA U SLEDEĆOJ GODINI!

Autor: Astronomski magazin

NASA planira misiju u sistem Alpha Centauri 2069. godine

Oni koji su mislila da NASA gleda daleko u budućnost tako što planira da ljudska bića pošalje na Mars do 2030. godine, sigurno nisu upućeni u njene druge planove. Tako je New Scientist saznao da je tim u okviru Jet Propulsion laboratorije počeo da planira misiju koja bi trebalo da pošalje letelicu u sistem Alpha Centauri čak 2069. godine.



Tako će se ova svemirska poslastica odigrati za 52 godine, a u čast stote godišnjice sletanja letelice Apolo 11 na Mesec. Letelica će biti zadužena za pronalaženje tragova života na i oko planete Proxima b, a Zemljani će sve to moći da posmatraju iz svojih, sa ove tačke futurističkih, fotelja na matičnoj planeti.



Neki bi mogli da se zapitaju zašto je za planiranje ove misije potrebno toliko vremena, a odgovor je jednostavan – tehnologija koja bi mogla da omogući ovo putovanje još uvek ne postoji. Tako će stručnjaci morati da sačekaju nove pogonske tehnologije, budući da je Alpha Centauri udaljena skoro 4,4 svetlosne godine, pa bi letelici koja putuje desetim delom od brzine svetlosti bilo potrebno 44 godine da stigne na odredište. Tako se, sa znanjima koje trenutno imamo, ne očekuje da letelica stigne do sistema pre 2113. godine, a informacijama će za dolazak do zemlje biti potrebne još 4,4 svetlosne godine.

Izvor: Engadget

https://t.co/NRBEMri6xc

A P O D...

Maskov crveni auto za Crvenu planetu

http://www.astronomija.org.rs/misije/11856-maskov-crveni-auto-za-crvenu-planetu

Zašto Nova godina počinje baš prvog januara?

Nema ama baš nikakvog razloga da to ne bude neki drugi dan

Prvog dana januara, bar što se nebeske mehanike i astronomskih pojava tiče, ne događa se ništa što bi zavrijedilo našu pažnju i u konačnici rezultiralo najupečatljivijim danom u godini, prvim danom Nove godine. Proslava Nove godine mogla bi biti i bilo kojeg drugog dana u godini, riječ je dakle o datumu kojeg je čovjek „eto uzeo“ da bude prvi dan godine. Ne bi li bilo prihvatljivije da Nova godina počinje za vrijeme zimske kratkodnevnice nakon kojeg dani (razdoblje dnevnog svjetla) postaju sve duži (stari Slaveni). Heleni su početak godine slavili u vrijeme ljetne dugodnevnice, kada se dani počinju skraćivati? Možda bi to mogao biti dan proljetne (Rimljani) ili jesenje ravnodnevnice (Asirci)? Ili bi to pak bio dan kada se Zemlja nalazi najbliže ili najdalje od Sunca? Moglo bi ali nije tako a svemu je krivo naše kronološko računanje vremena i muke ljudskog roda po kalendaru.



Kinezi početak Nove godine slave krajem januara i početkom februara (dva tjedna!), židovi šestog dana septembra, pravoslavci sredinom januara a novovijeki „pokreti“ osmislili su i događanja poput muzičke ili filmske godine. Ipak, prvi januar kao prvi dan Nove godine dugujemo drugom od sedam Rimskih kraljeva, Numi Pompilliusu (714.-673. pne.) koji je u do tada aktualnom godišnjem kalendaru od deset mjeseci dodao još dva; januar i februar. Kako je siječanj dobio naziv po božanstvu stvaranja svega (Janusu) bio je red da to bude prvi mjesec u godini. Na taj se je način Nova godina počela slaviti prvog dana siječnja.

Autor: Marino Tumpić

https://t.co/o24P4NCiWI

A P O D...

https://t.co/JKPojDi1nm

A P O D...

Šta se sprema u 2018.

http://www.astronomija.org.rs/dogaaji/11858-sta-se-sprema-u-2018